Bibliografia

  1. WHO, 2016: „Ambient Air Pollution Database 2016”
  2. WHO, 2015: „Economic cost of the health impact of air pollution in Europe”
  3. WHO, 2014, Burden of disease from Ambient Air Pollution for 2012 – Summary of results, World Health Organization (http://www.who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/AAP_BoD_results_March2014.pdf)
  4. EEA, 2014: Air quality In Europe – 2014 report, European Enviroment Agency, EEA Report No 5/2014
  5. Juda – Rezler K., Toczko B., i In. 2016: Pyły drobne w atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce, Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa
  6. Inspekcja Ochrony Środowiska, 2017, Piętnasta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmująca 2016 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, Katowice
  7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy
  8. Dyrektywą 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu
  9. Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji przyjęty przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku
  10. Śląski Państwowy Inspektor Sanitarny, Prezentacja pn. Smog – skutki zdrowotne
  11. WHO, 2005. Effects of air pollution on children’s health and development - a review of the evidence. World Health Organization, Regional Office for Europe, Copenhagen.
  12. Jędrychowski W., Majewska R., Mróz E., Flak E., Kiełtyka A., Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza drobnym pyłem zawieszonym i wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi w okresie prenatalnym na zdrowie dziecka. Badania w Krakowie, Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej UJ CM oraz Fundacja Zdrowie i Środowisko (http://powietrze.malopolska.pl/wp/wp-content/uploads/Zanieczyszczenia_powietrza_w_Krakowie_a_zdrowie_dzieci.pdf)
  13. Samoliński, B., 2008: Epidemiologia alergii i astmy w Polsce – doniesienie wstępne badania ECAP. Terapia 4. 208 (2008):127-131
  14. Samoliński B., Bodzenta-Łukaszyk A.,Szpak A., Emeryk A., Komorowski J., Tomaszedwska A., Lusawa A., Lipiec A., E2009: Epidemiologia astmy w Polsce według programu ECAP. Terapia 2009; 3(222):13-16
  15. Dąbrowiecki P., Mucha D., Gayer A., Badyda A. J., 2016: Dni spirometrii jako element edukacji w zakresie przyczyn, przebiegu oraz skutków astmy oskrzelowej oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Lek Wojskowy, 2016, 1, 46-51 (https://issuu.com/medycynapraktyczna/docs/__lw_2016_01)
  16. Śliwiński, P. Górecka D., Jassem E., Pierzchała W., 2014: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/viewFile/PiAP.2014.0030/26838)
  17. Dominici F., et al., 2006: Fine particulate air pollution and hospital admission for cardiovascular and respiratory diseases. Jama 295.10 (2006): 1127-1134 (http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=202503)
  18. Andersen Z. J., et al., 2011: Chronic obstructive pulmonary disease and long-term exposure to traffic-related air pollution: a cohort study. American journal of respiratory and critical care medicine 183.4(2011):455-461 (http://www.atsjournals.org/doi/abs/10.1164/rccm.201006-0937OC#.V08XInpb9TA)
  19. Brook R., 2010: Particulate matter air pollution and cardiovascular disease an update to the scientific statement from the American Heart Association. Circulation 121.21 (2010): 2331-2378 (http://circ.ahajournals.org/content/121/21/2331.full)
  20. Forastiere F., Agabiti N., 2013: Assessing the link between air pollution and heart failure. The Lancet 382.9897 (2013): 1008-1010 (http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2813%2961167-8/fulltext?rss%3Dyes)
  21. Newby D. E. 2014: Expert position paper on air pollution and cardiovascular disease. European heart journal 36 (2014): 83–93 (http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/early/2014/12/08/eurheartj.ehu458)
  22. Krzyżanowski M.,2016: Wpływ zanieczyszczenia powietrza pyłami na układ krążenia i oddychania. Lek Wojskowy, 2016, 1, 17-22 (https://issuu.com/medycynapraktyczna/docs/__lw_2016_01)
  23. Wojdat M., Stańczyk A., Gielerak G., 2016: Zanieczyszczenia powietrza a choroby układu sercowo-naczyniowego - niedoceniany problem. Lek Wojskowy, 2016, 1, 10-16 (https://issuu.com/medycynapraktyczna/docs/__lw_2016_01)
  24. Logan, W. P. D., 1953: Mortality in the London fog incident, 1952. The Lancet 261.6755 (1953): 336-338. (http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673653910125)
  25. Bollati et al. 2014: Susceptibility to particle health effects, miRNA and exosomes: rationale and study protocol of the SPHERE study. BMC public health 14.1 (2014): 1 (https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2458-14-1137)
  26. Du et al. 2016: Air particulate matter and cardiovascular disease: the epidemiological, biomedical and clinical evidence. Journal of thoracic disease 8.1 (2016): E8. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4740122/)
  27. Urch et al. 2005: Acute blood pressure responses in healthy adults during controlled air pollution exposures. Environmental health perspectives (2005): 1052-1055 (http://www.jstor.org/stable/3436364?seq=1#page_scan_tab_contents)
  28. Byeong-Jae et al., 2014: Air pollution exposure and cardiovascular disease. Toxicological research 30.2 (2014): 71-75 (http://www.dbpia.co.kr/Journal/ArticleDetail/NODE02428734)
  29. Fuks et al. 2010: Long-term Urban Background Particulate Air Pollution IncreasesArterial Blood Pressure. Am J Respir Crit Care Med 181 (2010): 1712. (http://www.atsjournals.org/doi/abs/10.1164/ajrccm-conference.2010.181.1_MeetingAbstracts.A1712)
  30. Stafoggia et al., 2014: Long-term exposure to ambient air pollution and ncidence of cerebrovascular events: results from 11 European cohorts within the ESCAPE project. Environmental health perspectives 122.9 (2014): 919-925 (http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/305027)
  31. Shah et al., 2015: Short term exposure to air pollution and stroke: systematic review and meta-analysis. bmj 350 (2015) (http://www.bmj.com/content/350/bmj.h1295)
  32. Cesaroni et al., 2014: Long term exposure to ambient air pollution and incidence of acute coronary events: prospective cohort study and meta-analysis in 11 European cohorts from the ESCAPE Project. Bmj 348 (2014): f7412. (http://www.bmj.com/content/348/bmj.f7412)
  33. Kowalska M., Zejda E.J., Ośródka L., Chwirut A., Kondek P., 2008: Dzienna liczba hospitalizacji z powodu chorób układu krążenia i oddechowego a zanieczyszczenie powierza w Zabrzu, w latach 2001 – 2005, Probl Hig Epidemiol, 89(1):41-46 (http://www.phie.pl/pdf/phe-2008/phe-2008-1-041.pdf)
  34. Dzubanek G., Marchwińska – Wyrwał E., Piekut A., Rusin M., Hajok I., 2014: Zanieczyszczenia powietrza jako istotny modyfikowalny czynnik ryzyka zdrowotnego, Hygeia Public Health, 49 (1): 75-80 (http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2014/hyg-2014-1-075.pdf)
  35. WHO, 2006a. Air quality guidelines for particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide.Global update 2005. Summary of risk assessment, World Health Organization, Geneva
  36. Cieślak A., 2016: Związek pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza i częstością występowania ostrych schorzeń sercowo – naczyniowych oraz śmiertelnością mieszkańców aglomeracji górnośląskiej. Tezy do wszczęcia przewodu na stopień doktora nauk medycznych, III Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko – Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach - niepublikowane
  37. Komunikat Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem, WHO, z dnia 17 października 2013 roku, nr 221 (https://www.iarc.fr/en/media-centre/iarcnews/pdf/pr221_E.pdf)
  38. Hamra et al. 2014: Outdoor Particulate Matter Exposure and Lung Cancer:A Systematic Review and Meta-Analysis, Environ Health Perspect 122.9 (2014): 906–911 (www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4154221/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24911630)
  39. WHO, 2016: World Health Organization. Ambient air pollution: A global assessment of exposure and burden of disease (http://www.who.int/phe/publications/air-pollution-global-assessment/en/)
  40. Jędrak J., Konduracka E., Badyda A. J., Dąbrowiecki P., 2016; Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zrowie, Krakowski Alarm Smogowy
  41. Kapka L., Zemła B. F., Kozłowska A., Olewińska E., Pawlas N., 2009: Jakość powietrza atmosferycznego a zapadalność na nowotwory płuc w wybranych miejscowościach i powiatach województwa śląskiego, Przegląd Epidemiologiczny, 2009, T. 63, Nr 3, str. 437 - 442
  42. Raaschou-Nielsen et al. 2011: Air pollution from traffic and cancer incidence: a Danish cohort study. Environmental Health 10.1 (2011): 1 (http://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/1476-069X-10-67)
  43. Ghosh et al. 2013: Prenatal exposure to traffic-related air pollution and risk of early childhood cancers. American journal of epidemiology 178.8 (2013): 1233-9 (http://aje.oxfordjournals.org/content/early/2013/08/28/aje.kwt129.short)
  44. Zhao et al. 2014: Ambient air pollutant PM 10 and risk of preterm birth in Lanzhou, China. Environment international 76 (2015): 71-77 (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25553395)
  45. DeFranco et al. 2016: Exposure to airborne particulate matter during pregnancy is associated with preterm birth: a population-based cohort study. Environmental Health 15.1 (2016): 1 (https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-016-0094-3)
  46. Dadvand et al. 2013: Maternal Exposure to Particulate Air Pollution and Term Birth Weight: A Multi-Country Evaluation of Effect and Heterogeneity. Environ Health Perspect 121.3 (2013): 367–373 (http://ehp.niehs.nih.gov/1205575)
  47. Pedersen et al. 2013: Ambient air pollution and low birth weight: a European cohort study (ESCAPE). The Lancet Respiratory medicine 1.9 (2013): 695-704. (http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213260013701929)
  48. Fleischer et al. 2014: Outdoor air pollution, preterm birth, and low birth weight: analysis of the world health organization global survey on maternal and perinatal health. (2014). Environ Health Perspect 122.4 (2014): 425–430. (http://ehp.niehs.nih.gov/1306837/)
  49. Perera et al. 2009:Prenatal airborne polycyclic aromatic hydrocarbon exposure and child IQ at age 5 years. Pediatrics 124.2 (2009): e195-e202. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19620194)
  50. Choi et al. 2006: International studies of prenatal exposure to polycyclic aromatic hydrocarbons and fetal growth. Environmental health perspectives (2006): 1744-1750. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17107862)
  51. Perera et al. 2012: Prenatal polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) exposure and child behavior at age 6-7 years. Environmental health perspectives 120.6 (2012): 921. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22440811)
  52. Perera et al. 2014: Early-life exposure to polycyclic aromatic hydrocarbons and ADHD behavior problems. PloS one 9.11 (2014): e111670. (http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0111670)
  53. Margolis et al. 2016: Longitudinal effects of prenatal exposure to air pollutants on self-regulatory capacities and social competence. Journal of Child Psychology and Psychiatry (2016). (http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jcpp.12548/full)
  54. DeFranco et al. 2015: Air pollution and stillbirth risk: exposure to airborne particulate matter during pregnancy is associated with fetal death. PloS one 10.3 (2015): (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4368103/)
  55. Radwan et al. 2016: Exposure to ambient air pollution-does it affect semen quality and the level of reproductive hormones?. Annals of human biology 43.1 (2016): 50-56. (http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/03014460.2015.1013986) (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2556931/)
  56. Perin et al. 2010: Effects of exposure to high levels of particulate air pollution during the follicular phase of the conception cycle on pregnancy outcome in couples undergoing in vitro fertilization and embryo transfer. Fertility and sterility 93.1 (2010): 301-303. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19631320)
  57. Lyall et al. 2014: Maternal lifestyle and environmental risk factors for autism spectrum disorders. International journal of epidemiology 43.2 (2014): 443-464. (https://ije.oxfordjournals.org/content/43/2/443.full)
  58. Raz et al. 2015: Autism spectrum disorder and particulate matter air pollution before, during, and after pregnancy: a nested case–control analysis within the Nurses’ Health Study II cohort. (2015). (https://dash.harvard.edu/handle/1/14351096)
  59. Volk et al. 2013: Traffic-related air pollution, particulate matter, and autism. JAMA psychiatry 70.1 (2013): 71-77. (http://archpsyc.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1393589&referrer=Baker)
  60. Kalkbrenner et al. 2015: Particulate matter exposure, prenatal and postnatal windows of susceptibility, and autism spectrum disorders. Epidemiology 26.1 (2015): 30-42. (http://journals.lww.com/epidem/Abstract/2015/01000/Particulate_Matter_Exposure,_Prenatal_and.7.aspx)
  61. Roberts et al. 2013: Perinatal air pollutant exposures and autism spectrum disorder in the children of Nurses’ Health Study II participants. (2013). (https://dash.harvard.edu/handle/1/11855721)
  62. Weisskopf et al. 2015: Air Pollution and Autism Spectrum Disorders: Causal or Confounded?. Current Environmental Health Reports 2.4 (2015): 430-439. (http://link.springer.com/article/10.1007/s40572-015-0073-9)
  63. Guxens et al. 2015: Air Pollution Exposure during Pregnancy and Childhood Autistic Traits in Four European Population-Based Cohort Studies: The ESCAPE Project. (2015) (http://repositori.upf.edu/bitstream/handle/10230/25545/guxens-ehp-airp.pdf?sequence=1)
  64. Calderón-Garcidueñas et al. 2002: Air pollution and brain damage. Toxicologic pathology 30.3 (2002): 373-389 (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12051555)
  65. Calderón-Garcidueñas et al. 2007: Pediatric respiratory and systemic effects of chronic air pollution exposure: nose, lung, heart, and brain pathology. Toxicologic Pathology 35.1 (2007): 154-162 (http://tpx.sagepub.com/content/35/1/154.short)
  66. Calderón-Garcidueñas et al. 2008: Air pollution, cognitive deficits and brain abnormalities: a pilot study with children and dogs. Brain and cognition 68.2 (2008): 117-127. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18550243)
  67. Suglia et al. 2008: Association of black carbon with cognition among children in a prospective birth cohort study. Am J Epidemiol 167.3 (2008):280-6. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18006900)
  68. Szyszkowicz et al. 2009: Air pollution and daily emergency department visits for depression. International journal of occupational medicine and environmental health 22.4 (2009): 355-362 (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20197262)
  69. Szyszkowicz et al. 2010: Air pollution and emergency department visits for suicide attempts in Vancouver, Canada. Environmental health insights 4 (2010): 79. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2978939/)
  70. Power et al. 2011: Traffic-related air pollution and cognitive function in a cohort of older men. Environmental health perspectives 119.5 (2011): 682. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3094421/)
  71. Weuve et al. 2012: Exposure to particulate air pollution and cognitive decline in older women. Archives of internal medicine 172.3 (2012): 219-227. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22332151)
  72. Wilker et al. 2015: Long-term exposure to fine particulate matter, residential proximity to major roads and measures of brain structure. Stroke 46.5 (2015): 1161-1166. (http://stroke.ahajournals.org/content/46/5/1161.short)
  73. Korczyńska A., Kowalska M., 2014: Zróżnicowanie przeciętnego dalszego trwania życia w wybranych podregionach województwa śląskiego a jakość powietrza atmosferycznego w latach 2008 – 2012, Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine, Vol. 17, No. 4, 47 – 53
  74. Cembrzyńska J., Krakowiak E., Brewczyński P.Z., 2015: Sezonowa zmienność stężenia pyłu zawieszonego oraz jakości powietrza na terenie miasta Sosnowiec, Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2015, Vol. 18, No. 4, 27 - 35
  75. WHO Global Ambient Air Pollution Database (update 2018), www.who.int/airpollution/data/cities/en/
  76. Poland – Air pollution country fact sheet, Europejska Agencja Środowiskowa, 2020, https://www.eea.europa.eu/themes/air/country-fact-sheets/2020-country-fact-sheets/poland

 

Załączniki
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzi (pdf) [PDF 585,0kB]