Projekt Poland: Catching-up Regions
W 2016 r. Komisja Europejska uruchomiła inicjatywę zmierzającą do określenia ograniczeń rozwoju słabiej rozwiniętych regionów Unii Europejskiej oraz do ukierunkowanego wsparcia działania rozwijających ich potencjał. Polska i Rumunia były pierwszymi krajami, które zainicjowały tę inicjatywę. Komisja Europejska i Bank Światowy podjęły długotrwałą współpracę na rzecz rozwoju, począwszy od wspólnego finansowania projektów infrastrukturalnych, po dostarczanie pomocy technicznej do Unii Europejskiej i krajów nienależących do UE. Założono, że łącząc wiedzę operacyjną z globalną wiedzą, Bank Światowy pomoże regionom określić strategiczne efekty rozwoju i wypracować najlepsze możliwe rozwiązania na najważniejsze wyzwania związane z ich rozwojem.
W województwie śląskim i małopolskim projekt realizowany jest w zakresie efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych i jakości powietrza w obu województwach. Projekt zakłada zdiagnozowanie obecnie stosowanych narzędzi oraz oszacowania kosztów przeprowadzenia termomodernizacji w Śląskiem i w Małopolsce, opracowanie koncepcji krajowego programu wsparcia dla modernizacji budynków jednorodzinnych i wymiany kotłów, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów dotkniętych problemem zanieczyszczenia powietrza, opracowanie analiz i propozycji koncepcji mechanizmów redukcji ubóstwa energetycznego oraz analiz i propozycji dotyczących koncepcji preferencyjnych kredytów na modernizację energetyczną domów jednorodzinnych.
Przyczyną zanieczyszczenia powietrza w województwie śląskim jest niska emisja z indywidualnych gospodarstw domowych (ponad 60% zanieczyszczeń). Szacuje się, że w województwie śląskim jest ponad 500 tys. domów jednorodzinnych, z których ponad 85% zostało wybudowanych przed rokiem 2000, a więc jest to stara struktura, w większości są to domy bez termomodernizacji albo słabo ocieplone.
W efekcie zanieczyszczenia z dużej liczby domów mieszkalnych o niskiej efektywności energetycznej, ogrzewanej niskiej jakości kotłami i piecami oraz kiepskim paliwem wpływają na dużą liczbę mieszkańców, ponieważ województwo śląskie jest jednym z najmniejszych, a zarazem najbardziej zaludnionych. Uchwała antysmogowa, która obowiązuje od 1 września br. wskazuje harmonogram wymiany tych kotłów i pieców, ale nadal do rozwiązania pozostaje problem ogromnych strat energii w budynkach mieszkalnych. Wymiana kotła w nieocieplonym domu ze starymi oknami i drzwiami prowadzi wprost do przewymiarowania źródła ciepła i zużywania nadmiernych ilości paliw, a przez to do zwiększonej emisji.
Dotychczas dostępne instrumenty wsparcia finansowego w zakresie termomodernizacji były skierowane w głównej mierze do budownictwa wielorodzinnego oraz do budynków użyteczności publicznej, natomiast wsparcie dla właściciel budynków jednorodzinnych było marginalne i nie przyniosło oczekiwanego rezultatu. Dzięki inicjatywie Banku Światowego i Ministerstwa Rozwoju wraz z woj. małopolskim wypracowane zostaną rekomendacje dla najbardziej efektywnego instrumentu wsparcia tej sfery. Działania te mają doprowadzić do poprawy efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych, które są główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w naszym regionie, a przez to do obniżenia niskiej emisji. Jednocześnie wynik wspólnej pracy będzie wzorcem rozwiązań dla pozostałych województw.